BAWEŁNA – miękkie włókno otaczające nasiona rośliny określanej tą samą nazwą – bawełny (Gossypium), mające wiele zastosowań. Służy m.in. do wytwarzania miękkiej tkaniny – najpopularniejszej w przemyśle tekstylnym, a także, ze względu na silne własności absorpcyjne, do produkcji materiałów opatrunkowych. Włókno bawełniane jest też stosowane w mieszankach włókien, jako dodatek do wełny czy lnu .
Produkcja bawełny w Indiach zmniejszyła się wraz z rewolucją przemysłową w Anglii, gdy wynaleziono maszyny włókiennicze, takie jak przędzarka (1764), rama przędzalnicza (1769) i mechaniczne krosno tkackie (1786), umożliwiające masową produkcję tkanin na gruncie brytyjskim. Kolejnym usprawnieniem stało się wynalezienie odziarniarki bawełny w 1793 r. przez Eliego Whitneya .
Dziś bawełnę produkuje się w wielu częściach świata – do wspomnianych wcześniej włączając Europę i Australię. Selektywna uprawa bawełnicy pozwoliła na zwiększenie wydajności. W 2002 r. obszary uprawne bawełnicy liczyły 330 tys. km², a zbiór czystej bawełny tego roku wyniósł 21 mln ton o wartości 20 miliardów dolarów.
BAWEŁNA ZMODYFIKOWANA GENETYCZNIE
Dzięki inżynierii genetycznej uzyskano genetycznie zmodyfikowaną bawełnicę, odporną na większość szkodników. Pozwoliło to ograniczyć użycie pestycydów niemal o 80%. Areał uprawny zmodyfikowanej rośliny szacowano na 20% całości – 67 tys. km² w 2002 r. W 2003 r. ilość bawełny uzyskana z upraw zmodyfikowanych genetycznie wyniosła w USA 67% całości. Wprowadzenie genetycznie zmodyfikowanej bawełnicy w Australii okazało się porażką. Zbiory były o wiele niższe od przewidywanych, a rośliny zapylały się wzajemnie z innymi odmianami, co było przyczyną prawnych kłopotów niczego nie podejrzewających plantatorów. Mimo to, wprowadzenie drugiej odmiany zmodyfikowanej bawełnicy doprowadziło do wzrostu areału uprawnego roślin modyfikowanych do 15% całości w 2003 r. Od 2004 r. zakazano uprawy pierwotnej odmiany.
BAWEŁNA ORGANICZNA
Bawełna organiczna jest uzyskiwana z upraw nie stosujących pestycydów i dodatków chemicznych do nawozów, w oparciu o metody bardziej przyjazne ekologicznie. Używa się jej do wytwarzania ekskluzywnych produktów – od chusteczek po kimona. Istnieją różne poziomy certyfikatów dla bawełny organicznej, minimalnym wymogiem jest uprawa roślin na glebie wolnej od chemikaliów od co najmniej trzech lat.
PROCES PRZETWARZANIA
Od zbioru, do uzyskania tkaniny, bawełna przechodzi proces złożonego przetwarzania. Kolejne etapy to:
- odziarnianie,
- zgrzeblenie,
- przędzenie
- tkanie.
- W zależności od późniejszego zastosowania, tkanina bawełniana musi przejść przez kolejne, typowe procesy wykończenia:
- opalanie lub strzyżenie,
- dekatyzacja ,
- odtłuszczanie,
- wybielanie,
- merceryzacja,
- farbowanie.
- HANDLOWE NAZWY TKANIN BAWEŁNIANYCH
- aksamit
- atłas
- baja
- barchan
- batyst
- cotele
- drelich
- dymka – o splocie atłasowym, gładka, jednobarwna lub w pasy
- gloria
- inlet
- kaliko
- kałmuk – gruba tkanina techniczna
- kanwa
- kitajka
- kreton
- madapolam
- markizeta
- marla
- metkal
- milanez
- moleskin
- molino
- molton
- nankin
- popelina
- surówka
- tarlatan
BATYST – bardzo cienka tkanina lniana lub bawełniana, niezbyt ścisła, o splocie płóciennym. Grubszy i bardziej ścisły rodzaj nazywa się płótnem bawełnianym, najrzadszy zaś, wyglądający, jak delikatna siatka – wualem; pośrednie miejsce zajmuje t. zw. linon. B-y są przeważnie gładkie, ale spotyka się także prążkowe i wzorzyste. [S. Lam 1928, s. 319]. Batyst (od imienia wynalazcy, Baptisty de Chambray). Cienkie płótno lniane, gęsto tkane, używane na bluzki, bieliznę. [R. Łątkowski, J. Turyk 2003, s. 265].
Batyst najczęściej produkowany jest z bawełny, rzadziej z lnu lub jedwabiu. Ten lekki, przeźroczysty materiał o gładkiej fakturze tkany jest splotem płóciennym o różnej gęstości. Wyrabia się go z delikatnych, cienkich przędz. Ze względu na swą przewiewność, batyst nadaje się doskonale na bieliznę i ubrania letnie. Jest łatwy w obróbce, niemniej jednak przy błędnie ustawionym naprężeniu nici w czasie szycia szwy mogą ulegać ściągnięciu. Do wytwarzania batystu używa się zwykle cienkiej, gładkiej przędzy bawełnianej, która dzięki procesowi merceryzacji zyskuje większą wytrzymałość i połysk. Produkowany z lnu, ma bardziej nierównomierną powierzchnię i sztywniejszy chwyt. W sprzedaży są także imitacje batystu z poliestrowych włókien ciętych. Przypominają one wyglądem tkaniny z merceryzowanej bawełny, są wytrzymałe i świetnie się układają. Dla zredukowania kosztów produkcji i zmniejszenia skłonności materiału do gniecenia się stosowane są również mieszanki poliestry z bawełną lub lnem.
Charakterystyka
Cechy: Bardzo lekka, przezroczysta tkanina, miękki chwyt, delikatny połysk
Zalety: przyjemny w noszeniu w upalne dni, stabilny, utrzymuje formę w luźno dopasowanej odzieży, skłonność bawełny i lnu do gniecenia się można zredukować przez dodanie poliestru
Wady: luźno tkany materiał łatwo się rozdziera, strzępi i rozchodzi w szwach, nie nadaje się do szycia mocno dopasowanych ubiorów, mieszanki z poliestrem mają skłonność do mechacenia się i zmniejszone właściwości chłodzące, batyst z naturalnej bawełny lub lnu ma skłonność do gniecenia się
Typowe składy surowcowe: 100% bawełny merceryzowanej, 100% lnu, 100% poliestru (włókna cięte), mieszanki poliestru z bawełną lub lnem [G. Baugh 2012, s. 56].
BARCHAN – to tkanina lniano-bawełniana o splocie skośnym albo płóciennym. Jest ona drapana jedno lub dwustronnie. Jej przeznaczenie to głównie wyrób cieplej bielizny.
Początkowo była puszysta (drapana) tylko lewostronnie, od XIX wieku jest drapana dwustronnie. Może być barwiona lub drukowana. Głównie używana do wyrobu bielizny. W Polsce znana od XIV w., natomiast manufaktury niemieckie (Szwajcaria, Prusy, Kolonia, Ulm, Augsburg, Śląsk, Czechy, Słowacja) barchan produkowały już wcześniej.
BAWEGA – średnio gruba, trochę lejąca, lekko sztywna i delikatnie elastyczna tkanina poliestrowa. jej włókna wyróżnia to, że są mocno skręcone. Bawega posada delikatny połysk i jest zadziwiająco odporna na zagniecenia. Jej zwyczajowe przeznaczenie to sukienki, kostiumy oraz dekoracje.
BREZENT – gruba, mocna bawełniana tkanina impregnowana, używana do wyrobu nieprzemakalnej odzieży, namiotów, plandek, pokrowców i plecaków. Charakteryzuje się nieprzemakalnością i dużą wytrzymałością. Najczęściej to tkanina bawełniana albo lniana, tkana splotem płóciennym. Impregnowana w celu nadania nieprzemakalności.
BOUCLE – jest to tkanina z ozdobnie skręcanej przędzy z pętelkami albo węzełkami. Bouclé to materiał utkany z włóczek o nieregularnej strukturze, z supełkowatymi zgrubieniami. Włóczki mogą być jedno- lub wielokolorowe, grube lub cienkie. Nie ma też żadnych ograniczeń co do wzorów – materiał może mieć wygląd tweedu lub deseń w pepitkę. Wielkim atutem tej tkaniny jest fakt, że nie widać na niej nierównych szwów, a to za sprawą nieregularnej powierzchni. Ta cecha bouclé powinna być sporą zachętą dla adeptów sztuki szycia, by zwrócili uwagę na tę tkaninę.
Obowiązuje zasada: tkaniny bouclé szyje się zwykłą igłą maszynową (uniwersalną) – polecamy grubość 80, a przy bardzo grubych tkaninach – 90. Długość ściegu zależy od grubości materiału. Cienkie i lekkie tkaniny szyje się ściegiem długości ok. 2 mm, grube i puszyste nieco dłuższym. Używa się zwykłych nici poliestrowych. Dekoracyjne stębnówki wykonuje się nieco grubszymi nićmi do obrzucania dziurek. Można też wykorzystać złożone podwójnie zwykłe nici. Dziurki na guziki można z łatwością obrzucić za pomocą maszyny do szycia. Wystarczy ująć od spodu i od wierzchu kawałki dopasowanej kolorystycznie organdyny, którą następnie należy obciąć tuż przy ściegu. W ten sposób wzmocnimy dziurki i zapobiegniemy ich zdefasonowaniu.
BROKAT – (niem Brokat, wł. brocatto – przeszywać, haftować) – gruba tkanina z wypukłym wzorem, przetykana złotą lub srebrną nicią, jedwabna lub z dużą zawartością jedwabiu. Obecnie stosowana bardzo rzadko, głównie na kapy, obicia, zasłony lub szaty liturgiczne.
rokat na ubrania był używany od VIII do XVII wieku, brokatowe szaty świadczyły o wyjątkowym bogactwie noszącej je osoby. Pierwsze wytwórnie brokatu znajdowały się w Bizancjum, tkanina była produkowana głównie na potrzeby dworu cesarskiego. W wiekach XIII-XV produkcja przeniosła się do Włoch, zaś od wieku XVI dominować zaczęły tkalnie francuskie, głównie z Lyonu. W połowie XVII wieku, za czasów panowania Ludwika XIV i rządów ministra Colberta, ośrodek ten stał się monopolistą w produkcji brokatu. Pełen przepychu dwór Ludwika XIV i sam król był głównym kreatorem mody na brokatowe suknie, kaftany, kamizelki. Po objęciu władzy przez Ludwika XV, wraz ze zmianą upodobań francuskiego dworu, moda na brokat zaczęła zanikać.
Odmianą brokatu jest altembas.
Żródła:
